سنگر گزارشگران آزادیخواه
دانشکده ژورنالیزم (ضمایم درسی)
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
ژورنالیزم هنری
ژورنالیزم هنری یکی از بخش های ژورنالیزم است که به پوشش، نقد، تحلیل و ترویج فعالیتها و موضوعات مربوط به هنر میپردازد. این نوع روزنامهنگاری شامل حوزههای مختلف هنری از جمله ادبیات هنری، موسیقی، سینما، تیاتر، نقاشی، معماری، مجسمهسازی، رقص، و هنرهای معاصر میشود. ژورنالیزم هنری میتواند هم اطلاعرسانی کند، هم آموزش بدهد، و هم نقد و بررسیهای عمیق ارائه دهد.
جنبههای کلیدی ژورنالیزم هنری:
1. نقد هنری (Art Criticism):
بررسی و تحلیل آثار هنری از نظر فنی، زیباییشناسی، مفهومی و اجتماعی. هدف آن روشنسازی و تفسیر آثار برای مخاطب است.
2. گزارشگری هنری (Art Reporting):
اطلاعرسانی درباره رویدادهای هنری مانند نمایشگاهها، جشنوارهها، کنسرتها، فلمها، و اجراهای تیاتری.
3. مصاحبه با هنرمندان:
گفتگو با چهرههای هنری درباره آثارشان، دغدغههایشان، دیدگاههای هنری و زندگی شخصی یا حرفهایشان.
4. تحلیل روندها و جنبشها:
بررسی روندهای نوظهور در دنیای هنر، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی آنها، و ارتباطشان با تحولات سیاسی و اقتصادی.
5. مستندسازی و روایتگری:
ژورنالیزم هنری گاهی به شکلی نزدیک به مستند عمل میکند و با روایت داستانهای هنرمندان یا آثارشان به سبکهای خلاقانهتری چون «روایت ژورنالیستی» میپردازد.
مهارتهای موردنیاز برای ژورنالیست هنری:
· دانش عمومی و تخصصی درباره هنر و تاریخ هنر
· توانایی تحلیل و نقد
· آشنایی با اصطلاحات تخصصی هر شاخه هنری
· مهارت نوشتن خلاق و جذاب
· قدرت مصاحبه و ارتباط با هنرمندان
· حساسیت فرهنگی و زیباییشناختی
چالشهای ژورنالیزم هنری:
· مسأله سلیقه و سمت و سوگیری: نقد هنری همیشه در معرض قضاوتهای شخصی است، پس روزنامهنگار باید تلاش کند میان دیدگاه فردی و معیارهای علمی توازن برقرار کند.
· فشارهای اقتصادی و سیاسی: گاهی هنر و هنرمندان درگیر سانسور، سیاستزدگی یا بازاریسازی میشوند.
· مخاطبان محدود: در برخی جوامع، علاقه به نقد و تحلیل هنری گسترده نیست، که میتواند بر جایگاه ژورنالیزم هنری اثر بگذارد.
در سطح جهانی، ژورنالیزم هنری نقش بسیار مهمی در شکلدهی به گفتمان فرهنگی و هنری ایفا میکند. این بخش از روزنامهنگاری در رسانههای بزرگ، نشریات تخصصی، و پلاتفرمهای آنلاین حضوری فعال دارد و همزمان با نقد، اطلاعرسانی، و تفسیر، رابطهیی دوطرفه میان مخاطب و دنیای هنر ایجاد میکند.
🌍 نمونههایی از رسانههای جهانی در ژورنالیزم هنری:
1. The New York Times (ایالات متحده):
یکی از معتبرترین رسانهها با بخشهایی گسترده برای نقد فلم، تیاتر، موسیقی، رقص، هنرهای تجسمی و معماری. نویسندگانی مانند A.O. Scott و Holland Cotter از منتقدان برجسته این حوزه هستند.
2. The Guardian (بریتانیا):
بخش هنری این روزنامه بسیار فعال است و تحلیلهای عمیق درباره هنرهای مختلف ارائه میدهد. Jonathan Jones منتقد هنرهای تجسمی این رسانه است.
3. Artforum (ایالات متحده):
مجلهای تخصصی در حوزه هنر معاصر، نقد نمایشگاهها، و نظریههای هنری.
4. Frieze Magazine (بریتانیا/جهانی):
یکی از معتبرترین مجلات هنر معاصر که نویسندگانی از سراسر جهان دارد. تمرکز آن بر تئوری و نقد هنر مدرن و معاصر است.
5. Rolling Stone (ایالات متحده):
مجلهای مشهور در زمینه موسیقی، فرهنگ عامه، سینما و سیاست با ژورنالیزم هنری قوی و تاثیرگذار.
6. Cahiers du Cinéma (فرانسه):
یکی از قدیمیترین و معتبرترین مجلات نقد فلم در جهان. تأثیر عمیقی بر نظریه فلم و جنبشهایی مانند موج نوی فرانسه داشته است.
✍️ چهرههای برجسته در ژورنالیزم هنری جهانی:
· John Berger (بریتانیا):
نویسنده و منتقد هنری مشهور که کتاب و سریال تلویزیونی Ways of Seeing او تأثیر عمیقی بر نقد هنری گذاشت.
· Susan Sontag (ایالات متحده):
فیلسوف، نویسنده و منتقد فرهنگی که آثارش درباره عکاسی، هنر مدرن و فرهنگ عامه بسیار تأثیرگذار بوده است.
· Robert Hughes (استرالیا/آمریکا):
منتقد هنر و مستندساز که تحلیلهایش درباره هنر غربی در کتابها و برنامههای BBC شناختهشده است.
📱 تحولات جدید در ژورنالیزم هنری:
· کاربران های دیجیتال: اکنون ژورنالیستهای هنری از وبلاگ، پادکست، یوتیوب و اینستاگرام نیز برای تولید محتوا استفاده میکنند. مثلاً چینل (کانال)های یوتیوبی در زمینه نقد فلم یا تحلیل آثار هنری محبوبیت زیادی دارند.
· ژورنالیزم مشارکتی: بعضی پلاتفورمها به مخاطبان امکان مشارکت در تولید نقد یا بحثهای هنری میدهند، مثل Goodreads در حوزه کتاب یا Letterbox در حوزه فلم.
· بینافرهنگی شدن: با گسترش جهانیشدن، ژورنالیزم هنری امروز بیشتر بر گفتوگوی میانفرهنگی تأکید دارد و هنرمندان غیرغربی نیز بیشتر در رسانههای جهانی حضور یافتهاند.
🔍 تفاوت ژورنالیزم هنری در غرب و کشورهای در حال توسعه
ژورنالیزم هنری در جهان غرب معمولاً در بستری رشد یافته فعالیت میکند؛ بستری که در آن آزادی بیان، نهادهای هنری قوی، و مخاطبانی آگاه وجود دارد. اما در کشورهای در حال توسعه، این زمینهها غالباً با چالشهایی جدی مواجهاند.
1. آزادی بیان و سانسور:
· در غرب: منتقدان هنری معمولاً آزادی بیشتری برای نقد بیپرده آثار دارند، حتی اگر آن آثار جنجالی یا سیاسی باشند.
· در کشورهای در حال توسعه: ژورنالیستهای هنری اغلب با خطوط قرمز فرهنگی، سیاسی یا مذهبی مواجهاند. این امر باعث خودسانسوری یا عدم پرداختن به موضوعات حساس میشود.
2. زیرساختهای رسانهیی:
· غرب: رسانههای تخصصی، بودجه مناسب، آرشیوهای قوی، و سیستمهای توزیع کارآمد در دسترس هستند.
· کشورهای در حال توسعه: کمبود رسانههای تخصصی هنری، ضعف اقتصادی، و کمتوجهی مدیران فرهنگی به ژورنالیزم هنری رایج است.
3. مخاطبان و آموزش هنر:
· غرب: آموزش هنر از کودکی شروع میشود و باعث تربیت نسلی میشود که میتواند نقد هنری را بفهمد و دنبال کند.
· کشورهای در حال توسعه: فقدان آموزش هنری در آموزشگاه ها و دانشگاهها، موجب ضعف مخاطب در تحلیل و درک هنر میشود. این موضوع تأثیر مستقیم بر کیفیت ژورنالیزم هنری دارد.
4. استقلال و اقتصاد ژورنالیست:
· در غرب: ژورنالیستهای هنری میتوانند مستقل کار کنند یا با نشریات خصوصی همکاری داشته باشند. گاه به عنوان چهرههای عمومی و تأثیرگذار شناخته میشوند.
· در کشورهای در حال توسعه: روزنامهنگاران هنری معمولاً از نظر مالی وابستهاند، و شغل آنها امنیت ندارد. در نتیجه، ممکن است نقد واقعی را قربانی ملاحظات اقتصادی یا سیاسی کنند.
5. نوع نگاه به هنر:
· غرب: هنر یک حوزهی تفکر، نقد و تجربهی اجتماعی است.
· در کشورهای در حال توسعه: گاه هنر تنها به عنوان ابزار تبلیغاتی یا سرگرمی نگریسته میشود، نه یک حوزه مستقل و اندیشمند.
______________________________________________________________________________________________________
30 ماه اکتوبر سال 2025 فرنگی: وجیفه رضایی دانشجوی صنف(سمستر) سوم دانشکده ژورنالیزم دانشگاه آنلاین بانوان افغانستان این پرسش را مطرح کرده است که برای آگاهی همه دانشجویان همگانی می شود: (گوشی های همراه مثل تویتر و پلاتفورم ها چه چالش های را برای حقوق بشر وخبرنگاران بوجود آورده است؟)
پاسخ:باید گفته شود که گوشیهای همراه و پلاتفورمهای دیجیتال مثل توییتر (X)، فیسبوک، اینستاگرام و دیگر شبکههای اجتماعی، هم فرصتهای تازهای برای آزادی بیان و اطلاعرسانی ایجاد کردهاند، و هم چالشهای جدی برای حقوق بشر و خبرنگاران بهوجود آوردهاند بمانند:
. نقض حریم خصوصی
تلفونهای همراه اطلاعات بسیار شخصی خبرنگاران را در خود دارند (موقعیت جغرافیایی، تماسها، عکسها و منابع خبری).
دولتها یا گروههای قدرت میتوانند از طریق نرمافزارهای جاسوسی (مانند Pegasus) به این دادهها دسترسی یافته و منابع خبری و هویت خبرنگاران را افشا کنند که باعث سرکوب گزارشگرن واختناق آزادی بیان میگرددو این مسأله مستقیماً حق «حریم خصوصی» و «امنیت شخصی» را نقض میکند.
. انتشار اطلاعات نادرست (Disinformation)
پلاتفورمهایی مثل توییتر و فیسبوک میتوانند بستری برای پخش شایعات، تبلیغات سیاسی یا نفرتپراگنی باشند.
گزارشگران در چنین فضایی برای یافتن حقیقت دچار دشواری میشوند.
در برخی کشورها، اطلاعات جعلی عمداً برای بیاعتبار کردن رسانهها و روزنامهنگاران مستقل پخش میشود.
سانسور و کنترول دیجیتال
دولتها میتوانند از طریق فیلتر کردن، بستن حسابها یا اعمال فشار بر شرکتهای فناوری و آزادی بیان را محدود کنند.
گاهی پلاتفورمها خودشان هم بنا به سیاستهای درونی، مطالب انتقادی یا سیاسی را حذف میکنند.
تهدیدهای آنلاین و خشونت دیجیتال
خبرنگاران، بهویژه زنان خبرنگار، هدف توهین، تهدید و آزار آنلاین قرار میگیرند.
این مسأله باعث خودسانسوری و ترس از بیان آزاد عقاید میشود.
. استثمار اقتصادی و نبود حمایت
با گسترش پلاتفورمها، مدل سنتی درآمد رسانهها (مثل فروش نسخه یا آگهی چاپی) تضعیف شده است.
بسیاری از خبرنگاران مجبورند در فضای آنلاین بدون امنیت شغلی و مالی کار کنند.
. ردیابی و دسترسی آسان به خبرنگاران
از طریق موقعیتیاب (GPS) و تحلیل دادههای آنلاین، خبرنگاران و منابعشان بهسادگی قابل ردیابیاند.
در کشورهایی با سرکوب رسانهها، این موضوع خطرات جانی به همراه دارد.
. چالش عدالت دیجیتال
همه خبرنگاران به ابزارها و اینترنت آزاد و امن دسترسی ندارند.
این نابرابری باعث میشود صدای برخی کشورها و جوامع در رسانههای جهانی کمتر شنیده شود.
___________________________________________________________________________________________________